Afşin İlçe Sağlık Müdürlüğü tarafından 1-31 Ocak tarihlerinde gerçekleşen Serviks Kanseri Farkındalığına dikkat çekmek ve bilgilendirmek amacıyla bir bilgilendirme yazısı yayınladı.

Afşin İlçe Sağlık Müdürlüğü Doktorlarından Uzm. Dr. Göknur Eroğlu’nun kaleme aldığı yazıda şu bilgiler verildi;

SERVİKS (RAHİM AĞZI) KANSERİNE YENİK DÜŞMEMEK ELİMİZDE

 Serviks Kanseri Sıklığı ile İlgili Rakamlar

 Serviks (rahim ağzı) kanseri dünya çapında kadınlarda en sık görülen jinekolojik kanserdir. Kanser istatistiklerine göre 2020 yılında 604.127 kadına serviks kanseri tanısı konmuştur ve 2020 yılında 341.831 serviks kanseri kaynaklı ölüm meydana gelmiştir. Kadınlarda serviks kanseri; meme, kalın bağırsak ve akciğer kanserinden sonra 4. en yaygın görülen kanser türüdür. Türkiye istatistiklerine göre yine 2020 yılında ülkemizde 35 kanser türü içinde 19. sırada yer almakta olup 2.532 yeni servikal kanser tanısı ve 1.245 serviks kanseri sebepli ölüm görülmüştür .

 Serviks kanseri vakalarının yaklaşık %90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir. Bunun en önemli sebebi servikal kanserin önlenebilir olmasına rağmen bu ülkelerde yaşayan kadınların aşı ve tarama programlarına erişememesidir. Ayrıca servikal kanser, bu ülkelerde kadınlarda kanser sebepli ölümlerin başında gelmektedir .

Risk Faktörleri Nelerdir?

• HPV (Human Papilloma Virüs),

Servikal kanser gelişiminde birincil nedendir. Neredeyse tüm servikal kanserler HPV ile ilişkilidir. Mevcut HPV aşıları ve tarama programları ile yüksek gelirli ülkelerde, servikal kanser insidansı ve ölüm oranı son 30 yıl içinde yarı yarıya azalma göstermiştir . Servikal kanser gelişiminde HPV enfeksiyonu ile birlikte bazı risk faktörlerinin de devreye girmesi gerekmektedir;

• İnsan İmmün Yetmezlik Virüsü (HIV) gibi cinsel yolla bulaşan farklı enfeksiyonların varlığı,
  • HIV ile enfekte kadınların, HIV enfeksiyonu bulunmayan kadınlara kıyasla servikal kansere yakalanma olasılığı 6 kat daha fazladır .
• Chlamydia enfeksiyonu,
• Erken yaşta cinsel ilişki,
• Birden fazla cinsel partner varlığı,
• Sigara kullanımı,
• Uzun süre kullanılan doğum kontrol hapları,
• Yetersiz beslenme ve
• Bağışıklık sisteminin baskılanması servikal kanserin risk faktörleridir .

Riski Azaltan Faktörler Nelerdir?

• Cinsel ilişki yaşının geciktirilmesi
• Alkol ve sigara kullanılmaması
• A, C vitamin ve folik asit yönünden zengin diyetle beslenme
• Kişisel hijyen ve özellikle vulva hijyeni hakkında kadınlara bilgi verilmesi
• Serviksin kanser öncüsü lezyonlarının her yıl yapılacak olan pap test ile erken dönemde tanılanmasını sağlamak
• HPV aşısı ile birincil korunmanın sağlanması

HPV’nin Özellikleri Nelerdir?

Serviks kanseri için en önemli risk faktörü olan HPV (human papilloma virüs) bir DNA virüsüdür. Günümüzde 200’den fazla alt tipi tanımlanmıştır ve düşük, orta, yüksek riskli tipler olarak sınıflandırılmıştır . Genellikle dış genital bölge siğillerine neden olan düşük riskli grupta yer alan HPV 6 ve 11, genital siğillerin %90’ında tespit edilmiştir. Yüksek riskli alt tipler arasında en hastalık yapıcı olduğu bilinen HPV 16 ve 18’dir. Diğer yüksek riskli tipler HPV 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 ve 68’dir. Bunlar kanser yapıcıdır ve sevikal, kadın ve erkek dış genital organları vulva ve penis, vajina, anüs (makat bölgesi), ayrıca orofarengial (ağız ve yutak) kanserlerden sorumludur . HPV 16 ve 18 servikal ve anal kanserlerin %70-80’ini, vulval ve orofarengial kanserlerin de %40-50’sini oluşturmaktadır . HPV 31, 33, 45, 52 ve 58 ise servikal kanser vakalarının yaklaşık %19’undan sorumludur . HPV en sık cinsel aktivite yoluyla bulaşır ancak direkt temas yoluyla da bulaşabilmektedir .  Cinsel ilişki ile bulaşmada en önemli faktör cinsel eş sayısı ve enfeksiyonun alındığı yaştır. Özellikle ilk cinsel ilişki yaşının erken olması, HPV enfeksiyonunda ve daha sonra gelişecek kötü huylu lezyonlar açısından oldukça önemlidir.

HPV’nin Vücuttaki Seyri Nasıldır?

HPV enfeksiyonu çoğu zaman bağışıklık tarafından kontrol altına alınır. Ancak özellikle risk faktörleri varlığında ve yüksek riskli HPV tipleri ile enfekte olunduğunda, hücrelerin bölünme hızında artış olur. Bu artışın kontrol edilemediği durumlarda enfeksiyon devam ederek servikal kanser öncüsü lezyonlara yol açabilir . Kanser gelişme riski enfekte olmamış kadınlarla karşılaştırıldığında, HPV 16 ve 18 ile enfekte kadınlarda 250 ila 400 kat daha fazladır .

Belirtiler Nelerdir?

Rahim ağzında kanser öncesinde gelişen değişiklikler genellikle belirti vermeyip jinekolojik muayene, pap smear testi ve HPV testleri ile erken dönemde tespit edilebilmektedir. Erken evre servikal kanserin belirtileri adet dönemi dışında hafif kanama, menopoz sonrası lekelenme veya kanama, cinsel ilişkiden sonra kanama, artan kötü kokulu vajinal akıntı, adet kanamalarının uzun sürmesi  ve normalden daha ağır geçmesi, pelvik muayene sonrası kanama, disparoni (ilişki esnasında ağrı), bel ve kasık ağrısı, genital ve anal mukozalarda karnabahar görünümünde tek veya çok sayıda olabilen ağrısız lezyonlar görülmektedir. İlerleyen dönemlerde; kansızlık, kilo kaybı, idrar yapmada güçlük ya da bacak ödemi belirtiler arasındadır .

Servikal Kanserin Önlenmesi

Serviks kanserinin en önemli özelliği; erken evrede tespit edilebilmesi ve tespit edilebildiği zamanda tedavi edilebilmesidir. Ayrıca serviks kanseri nedeni tamamen aydınlatılmış ve önlenebilen tek kanserdir. Serviks kanserinin 10-15 yıl gibi uzun bir yayılma öncesi döneme sahip olması, pap smear gibi kullanışlı bir tarama yönteminin kullanılması, hastalığın etkenine yönelik aşılama imkanı olması, kanser öncüsü lezyonların etkin bir şekilde tedavi edilebilmesi serviks kanserini önlenebilir kılar ve bu kanserden ölüm oranlarını da azaltır.

Servikal kanser sıklığının kontrolü için birincil önlem HPV enfeksiyonuna karşı alınır. Günümüzde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından onaylanmış 4 profilaktik HPV aşısı vardır. Aşıların tümü servikal kanserlerin %70-80’ine neden olan HPV 16 ve 18’e karşı koruma sağlar . 9 valanlı aşı HPV 16 ve 18 ile birlikte HPV 6, 11, 31, 33, 45, 52 ve 58’e karşı da koruma sağlamaktadır. Bu aşılar canlı aşı değildir . Aşının en iyi etkinliği göstermesi için HPV’ye maruz kalmadan önce yapılması gerekmektedir. DSÖ’nun önerisi 9-14 yaş arası kız çocukların aşılanmasıdır. Bu yaş grubu için 2 doz aşı yapılırken 15 yaş üzerindekiler için 3 doz aşı yapılması gerekmektedir . Aşı erkeklerde de HPV kaynaklı diğer kanser ve siğillerin önlenmesi için kullanılmaktadır . HPV aşısı birçok gelişmiş ülkede ulusal aşı programı kapsamında yer alır ve ücretsiz olarak yapılmaktadır. Ancak ülkemizde aşılama programına dahil edilmemiştir ve ücretli olarak isteğe bağlı şekilde yapılmaktadır.

Servikal kansere karşı ikincil önlem ise tarama programlarıyla yapılmaktadır. Pap smear ve HPV-DNA testleri ile yapılan tarama sayesinde serviks kanseri oluşumu önlenmektedir. Taramaya 30 yaşından itibaren başlanmalıdır. Her 5 yılda bir yapılan tarama ile servikal kanserden ölme riski %85’ten fazla düşmektedir .

Serviks Kanseri Taraması

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), servikal kanseri bir halk sağlığı sorunu olarak ortadan kaldırmak için 2020 yılında Servikal Kanser Eliminasyon Programını başlatmıştır. Bu programla 2030 yılına kadar dünya genelinde 15 yaşına gelmiş kızların %90’ının HPV’ye karşı aşılanmış olması, 35-45 yaş arası kadınların %70’inin taranmış olması ve kanser tanısı alan kadınların %90’ının tedaviye ulaşabiliyor olması hedeflenmiştir .

Serviks kanseri taraması Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanan ve 2009–2015 yıllarını kapsayan kanser tarama programında ulusal tarama programına alınmıştır. Taramada kanser öncüsü lezyonların ve HPV enfeksiyonunun tespiti için Pap smear ve HPV-DNA testi kullanılmaktadır.

Sonuç olarak serviks kanseri diğer kanser türlerinin aksine;

• Tarama ve aşı ile çok yüksek oranda önlenebilen bir kanser türüdür
• Buna rağmen kadınlarda çok sık teşhis edilmekte ve ölüm oranı yüksektir
• Bu sebeple küresel ve ciddi bir sağlık sorunudur
• Serviks kanseri, aşılama, tarama ve etkin tedavi ile bir halk sağlığı sorunu olarak birkaç nesil içinde sonlandırılabilir!