Dünya Diyabet Günü (DDG), 160’tan fazla ülkede 1 milyardan fazla insana ulaşan, dünyanın en büyük diyabet farkındalık kampanyasıdır. 1991 yılından bu yana, insülini keşfederek diyabet tedavisinde çığır açan Sir Frederick Banting’in doğum günü olan 14 Kasım’da kutlanmaktadır. DDG, Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) ve Dünya Sağlık Örgütü tarafından oluşturulmuş; 2006’da Birleşmiş Milletler’in 61/225 sayılı kararıyla resmi BM Günü hâline gelmiştir.
Dünya Diyabet Günü’nün 2024–2026 teması “Diyabet ve Esenlik” olarak belirlenmiştir. IDF, 2025 yılı için odak noktasının “İşyerinde Diyabet” olacağını duyurmuştur. Diyabetli bireylerin iş yaşamında desteklenmesi, uygun tedaviye erişimin artırılması, güvenli çalışma ortamlarının sağlanması hedeflenmektedir.
Dünyada Diyabetin Yükü: Artış Hız Kesmiyor
IDF’in 2024 verilerine göre dünya genelinde:
- 589 milyon kişi diyabetlidir.
- Vakaların %75’i düşük ve orta gelirli ülkelerde görülmektedir.
- Diyabetli bireylerin yaklaşık %50’si tanı almamıştır.
- 430 milyon kişi diyabetli olmasına rağmen çalışma hayatının içindedir.
2050 projeksiyonlarına göre:
- Her 8 yetişkinden 1’i diyabetli olacaktır.
- Diyabetli birey sayısı 853 milyona çıkacaktır.
- Son 17 yılda diyabete bağlı en az 1 trilyon dolar ek sağlık harcaması yapılmıştır.
Bu veriler diyabetin artık sadece bir hastalık değil; ekonomik, sosyal ve toplumsal boyutları olan küresel bir kriz olduğunu göstermektedir.
Tip 2 Diyabet: Neden Bu Kadar Artıyor?
- Diyabetli kişilerin %90’ından fazlası Tip 2 Artışın başlıca nedenleri:
- Hareketsiz yaşam tarzı,
- Kentleşme,
- Yaşlanan nüfus,
- Azalan fiziksel aktivite,
- Aşırı kilo ve obezite,
- Sağlıksız beslenme,
- Çevresel faktörler ve hava kirliliği
Tip 2 diyabet büyük ölçüde önlenebilir bir hastalıktır. Dolayısıyla toplumda farkındalık yaratılması kritik önem taşır.
Diyabetin Belirtileri: Sessizce İlerleyebilir
- Çok su içme, sık idrara çıkma
- İştaha rağmen kilo kaybı
- Yorgunluk, halsizlik
- Ellerde–ayaklarda uyuşma,karıncalanma
- Görmede bulanıklık
- Sık enfeksiyon geçirme
Diyabetin Uzun Dönem Komplikasyonları
- Kalp ve damar hastalıkları
- Böbrek yetmezliği
- Görme kaybı-diyabetik retinopati
- Sinir hasarı (nöropati)
- Ayak yaraları ve amputasyonlar
Bu komplikasyonların büyük bölümü düzenli takip ve iyi tedavi ile tamamen önlenebilir.
Beslenme ve Fiziksel Aktivite: En Etkili Tedavi Araçlarından Biri
Beslenme diyabet yönetiminin en güçlü bileşenlerinden biridir:
- Şeker ve rafine karbonhidratların azaltılması
- Lifli gıdaların artırılması
- Porsiyon kontrolü
- Düzenli öğün saatleri
- Fazla tuzdan kaçınma
Bilimsel çalışmalar, sağlıklı beslenmenin tek başına kan şekeri kontrolünü %30’a kadar iyileştirebildiğini göstermektedir.
Düzenli fiziksel aktivite:
- Kan şekerini düşürür
- İnsülin direncini azaltır
- Kalp sağlığını güçlendirir
- Kilo kontrolünü kolaylaştırır
Haftada en az 150 dakika yürüyüş, diyabet riskini %40 azaltabilir.
Türkiye’nin Diyabetle Mücadele Programları
Türkiye diyabetle mücadelede uzun yıllardır planlı ve sistematik bir yaklaşım izlemektedir.
✔ 1989 St. Vincent Bildirisi
1992’de Türkiye tarafından imzalanmış, uluslararası diyabet standartlarının benimsenmesini sağlamıştır.
✔ 1994 Ulusal Diyabet Programı
Halen Türkiye Diyabet Programı adıyla uygulanmaktadır.
Ayrıca “Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı” ile obeziteyle mücadele desteklenmektedir.
Dünya Diyabet Günü; diyabetin hızla yükselen küresel etkisini hatırlatan, erken tanı ve koruyucu sağlık hizmetlerinin önemini vurgulayan anlamlı bir farkındalık günüdür.
Erken tanı, sağlıklı yaşam, düzenli egzersiz ve doğru beslenme ile diyabetin etkilerini büyük ölçüde azaltmak mümkündür.
*
AFŞİN İLÇE SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ
